Start  ›  Cmentarze Oliwskie  ›  Jerzy Stankiewicz  ›


Prof. dr hab. inż. arch. Jerzy Stankiewicz
( 11 XI 1923 r. - 20 VI 1994 r.)

Jerzy Stankiewicz urodził się 11 listopada 1923 r. w Wilnie, jako syn Jerzego, inżyniera mechanika i Ireny z domu Zaleskiej - nauczycielki. (źródła tej i następnych informacji: archiwa Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej, życiorysy profesora J. Stankiewicza z 17 września 1964 r. i z 15 kwietnia 1977 r.) Maturę zdał w czasie wojny - uczestnicząc w tajnych kompletach. Jednocześnie wespół z matką prowadził tajne nauczanie.

Do 1945 r. Mieszkał w Wilnie i w Trokach. Na wiosnę tego roku wraz z milionami Polaków musiał opuścić na zawsze rodzinne strony i wyjechał do Bydgoszczy. Uzyskał tam oficjalne świadectwo dojrzałości, a następnie jesienią 1945 r. przyjechał do Gdańska, gdzie wstąpił na Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej. Już w czasie studiów zaczął interesować się historią architektury polskiej. W 1948 r. brał udział w badaniach ekspedycji wykopaliskowej Uniwersytetu Łódzkiego. Podejmował także wyprawy badawcze na Pomorze Zachodnie W latach 1950 - 1951 pracował jako asystent w Wieczorowej Szkole Inżynierskiej NOT przy Politechnice Gdańskiej. W grudniu 1950 r. uzyskał dyplom magistra inżyniera architekta za pracę dotyczącą rekonstrukcji pierwotnego stanu Katedry Oliwskiej.

Jednocześnie z pracą dydaktyczną w Szkole Inżynierskiej rozpoczął działalność w znajdującej się na terenie Politechniki pracowni rekonstrukcji Centralnego Biura Projektów i Studiów Budownictwa Osiedlowego w Gdańsku. W tym czasie rozpoczął działalność naukową dotyczącą Gdańska i Pomorza. Biuro nie było jednak właściwym miejscem dla krystalizujących się zainteresowań naukowych J. Stankiewicza. Dalsze życie zawodowe związał więc z Wydziałem Architektury Politechniki Gdańskiej, na którym przepracował 42 lata, 9 miesięcy i 42 dni.

l września 1951 r. został młodszym asystentem w Katedrze Historii Architektury Polskiej Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej. Po 2 latach awansował na stanowisko starszego asystenta, a w 1957 r. otrzymał stanowisko adiunkta. W latach 1956 - l957 prowadził wykłady z historii architektury polskiej na kursie magisterskim w Szczecinie. W l958 r. Opublikował pracę pt. Średniowieczne fortyfikacje Głównego Miasta w Gdańsku (Studia do Historii Sztuki Wojennej, T. 4, 1958), na podstawie której 26 czerwca l961 r. otrzymał stopień doktora nauk technicznych - jeden z pierwszych stopni doktora nadanych przez Radę Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej. Promotorem rozprawy doktorskiej był prof. Marian Osiński. W 1962 r. opublikował pracę pt. Kartuzja gdańska - dzieje rozwoju układu przestrzennego Kartuz oraz kartuskiego zespołu klasztornego (Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej, Architektura nr 2,1962), na podstawie której 12 listopada 1963 r. uzyskał stopień naukowy docenta (ówczesny odpowiednik stopnia doktora habilitowanego) z zakresu historii architektury. W następnym roku otrzymał stanowisko docenta etatowego w Katedrze Historii Architektury Polskiej. 3 lutego 1977 r. Rada Państwa nadała mu tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego.

W latach 1965 -1969 pełnił funkcję prodziekana do spraw nauki Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej, a od 1969 do 1975 r. - zastępcy dyrektora Instytutu Architektury i Urbanistyki Politechniki Gdańskiej. Od roku 1968 do końca swoich dni był kierownikiem Katedry Historii i Teorii Architektury. Od 1975 przez kilka lat wykładał historię architektury polskiej w Instytucie Architektury i Urbanistyki Politechniki Łódzkiej.

Prowadził wykłady i ćwiczenia z historii architektury, ochrony i konserwacji zabytków oraz projektowania konserwatorskiego, a także praktyki inwentaryzacyjno - pomiarowe. Żywo, z zaangażowaniem wygłaszane wykłady Profesora sprawiały, że rosło zainteresowanie historią architektury u coraz to nowych studentów, z których wielu wykonywało pod jego opieką prace dyplomowe. Był promotorem ponad 50 prac magisterskich i 4 przewodów doktorskich.

W swoich studiach i badaniach Profesor zajmował się głównie problematyką architektoniczną i urbanistyczną Gdańska i Pomorza oraz zagadnieniami związanymi z ochroną środowiska kulturowego. Dzięki swej działalności naukowej stał się powszechnie uznawanym autorytetem w tych dziedzinach. Trwałym owocem życia Profesora jest ponad 200 prac, artykułów i referatów opublikowanych samodzielnie lub współautorsko. Niektóre z ważniejszych prac to, obok wspomnianych wyżej rozpraw doktorskiej i habilitacyjnej:

  • Gdańsk - rozwój urbanistyczny i architektoniczny oraz powstanie zespołu Gdańsk - Sopot - Gdynia, opublikowana w 1959 r. (wraz z B. Szermerem). Rozszerzone i uzupełnione wydanie tego dzieła było ostatnią pracą Profesora, której efektu nie zdążył już zobaczyć. Książka znajduje się obecnie w przygotowaniu do druku.

  • Rozwój urbanistyczny i architektoniczny Gdańska, R. I - VII, [w:] Gdańsk, jego dzieje i kultura, opublikowana w 1969 (wspólnie z R. Massalskim).

  • Poszczególne rozdziały w II i III tomie Historii Gdańska pod redakcją E. Cieślaka.

Brał czynny udział w życiu naukowym gdańskiego Wydziału Architektury i innych ośrodków naukowych, uczestniczył w wielu konferencjach naukowych w kraju, a także reprezentował polską naukę wygłaszając referaty na forum międzynarodowym.

Był członkiem Sekcji "Architektura Militaris" Polskiej Akademii Nauk w Krakowie; Sekcji Historii Architektury i Urbanistyki oraz Ochrony Zabytków Komitetu Architektury i Urbanistyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie; Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS (International Council of Monuments and Cities) w Rzymie; Polskiego Komitetu Narodowego Międzynarodowej Komisji Historii Wojskowości oraz European Cathedral Association w Mediolanie. Od 1962 r. był członkiem I Oddziału Gdańskiego Towarzystwa Naukowego. Działał też w takich stowarzyszeniach, jak: Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków, Stowarzyszenie Architektów Polskich, Towarzystwo Urbanistów Polskich, Towarzystwo Przyjaciół Gdańska, Towarzystwo Przyjaciół Sopotu, Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji. Był konsultantem urzędów konserwatorskich, członkiem Rady Muzealnej Kaszubskiego Parku Etnograficznego we Wdzydzach, Rady Naukowej Muzeum Historii Miasta Gdańska, Rady Naukowej Muzeum Zamkowego w Malborku i Rady Naukowej Państwowego Przedsiębiorstwa Pracownie Konserwacji Zabytków w Warszawie.

Jego osiągnięcia zastały uhonorowane licznymi odznaczeniami i wyróżnieniami, w tym nadanymi w 1970 r. Złotym Krzyżem Zasługi, i Medalem Komisji Edukacji Narodowej oraz nadanym w 1979 r. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W l985 r. otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki, a w 1986 nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska.

Do ostatnich chwil Profesor zajmował się swoją życiową pasją - historią architektury i ochroną jej zabytków. Nie chciał pogodzić się z fizyczną słabością, do ostatnich chwil podejmował nowe zadania naukowe i dydaktyczne.

Zmarł 20 czerwca l 994 r. w Gdańsku i został pochowany na oliwskim cmentarzu.

Jakub Szczepański
Wydział Architektury

Treść ze strony Politechniki Gdańskiej: http://www.pg.gda.pl/PismoPG/nr2_97/htpl.cgi?std=ISO&plk=Stankiewicz.html





JERZY STANKIEWICZ

(1923-1994)

Dnia 20 VI 1994 r. po długotrwałej chorobie zmarł w Gdańsku prof. dr hab. inż. arch. Jerzy Stankiewicz.

Urodził się w Wilnie 11 listopada 1923 r. jako pogrobowiec. Przez całe życie był blisko związany z matką lreną, aż do jej śmierci w marcu 1984 r.

Szkołę podstawową rozpoczął w Wilnie, ukończył zaś w Trokach w 1936 r. Następnie uczęszczał do liceum Zygmunta Augusta w Wilnie, a po przerwie w nauce spowodowanej chorobą Heinemedina w roku szkolnym 1937/38 przeniósł się do liceum Adama Mickiewicza. Małą maturę uzyskał w 1941 r.

Wczesną wiosną 1945 r. repatriował się wraz z matką do Polski. Wiosną tego roku zdał w Bydgoszczy maturę, po czym przeniósł się do Gdańska.

Jesienią 1945 r. podjął studia na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej. W czasie studiów pracował jako asystent Katedry Historii Architektury Polskiej Szkoły Inżynierskiej NOT przy Politechnice Gdańskiej.

Na podstawie pracy poświęconej XIII-wiecznym przemianom architektury kościoła cysterskiego w Oliwie uzyskał 19 grudnia 1950 r. magisterium, po czym został zatrudniony w gdańskiej Pracowni Rekonstrukcji Architektury Zabytkowej. W 1951 r. podjął pracę w Katedrze Historii Architektury Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej jako młodszy asystent. W 1953 r. awansował na stanowisko starszego asystenta, a w 1957 adiunkta.

26.Vl.1961 obronił pracę doktorską pt. "Średniowieczne fortyfikacje Głównego Miasta w Gdańsku". Promotorem jej był prof. dr Marian Osiński.

12.XI.1963 uzyskał habilitację na podstawie opublikowanej w 1962 w Zeszytach Naukowych Politechniki Gdańskiej rozprawy "Kartuzja gdańska". W 1964 r. otrzymał tytuł i stanowisko docenta.

W I. 1965-1969 pełnił funkcję prodziekana ds. nauki Wydziału Architektury, a po jego reorganizacji zastępcy dyrektora ds. nauki Instytutu Architektury i Urbanistyki. W 1968 r. został kierownikiem Katedry Historii Architektury, przemianowywanej następnie na Zakład Historii Architektury, później Katedrę Historii i Teorii Architektury.

3.II. 1977 r-. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego.

Poza obowiązkami dydaktycznymi na Politechnice Gdańskiej, w I. 1975-1982 prowadził wykłady z historii architektury i konserwacji zabytków w Instytucie Architektury i Urbanistyki Politechniki Łódzkiej. Był członkiem Senackiej Komisji ds. Nauki i Rozwoju w I. 1971- l 973, a następnie Senackiej Komisji Badań Naukowych w l. 1983-1987.

Był aktywnym członkiem wielu stowarzyszeń zawodowych, jak European Cathedrals Association, Rada Naukowa przy dyrektorze PKZ, Rada Muzealna przy Muzeum Zamkowym w Malborku, SARP, Towarzystwo Przyjaciół Gdańska, Towarzystwo Przyjaciół Sopotu, Towarzystwo Urbanistów Polskich, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków (jednocześnie członek-założyciel, a następnie członek honorowy), Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji (członkostwo honorowe).

Dodatkowo zasiadał od 1971 r. w Radzie Osiedla PSM "Przymorze".

Otrzymał liczne nagrody, w tym Nagrodę Ministra Szkolnictwa Wyższego w 1964 r-., Wydziału IV Nauk Technicznych PAN w 1970 r., Nagroda Miasta Gdańska w 1973 r., Wojewody Gdańskiego w 1974 r., Ministra Kultury i Sztuki w I 985 r. i Prezydenta Miasta Gdańska w 1986 r.

Został odznaczony kilkoma odznaczeniami, w tym:

Złotym Krzyżem Zasługi w 1970 r.

Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski w 1979 r Medalem Komisji Edukacji Narodowej w 1978 r.

Medalem "Za zasługi dla Gdańska" w 1965 Złotą Odznaką "Za opiekę nad Zabytkami"

Prof. Stankiewicz, mimo trapiących Go ciągle chorób, prowadził niezwykle aktywne życie. Jego dewizą była samodzielność i samowystarczalność. Sam fotografował, wywoływał filmy i robił odbitki.

Jego główną pasją była dydaktyka. Prowadzone przezeń żywo i interesująco wykłady z historii architektury polskiej i konserwacji zabytków zawsze cieszyły się dużą frekwencją.

Dla potrzeb dydaktycznych zgromadził osobiście ogromny zbiór przezroczy, który w miarę potrzeb udostępniał innym pracownikom Katedry. Był niezwykle lubiany i ceniony przez studentów, którym służył bardzo daleko posuniętą pomocą merytoryczną. Pod Jego kierunkiem powstało wiele prac dyplomowych, z których niejedna została później nagrodzona.

W 1981-1984 Profesor dodatkowo prowadził na Politechnice Gdańskiej cykl wykładów otwartych pod tytułem "Spotkania z architekturą".

Dochował się jedynie dwóch doktorantów (Wolfgang Deurer 1982 i Krzysztof Biskup 1986). Opiekę nad trzecim przerwała śmierć.

Był za to recenzentem wielu prac doktorskich i habilitacyjnych. Wrodzona dobroć i życzliwość Profesora spowodowały. że z zasady nie pisał negatywnej recenzji.

Osobne miejsce zajmuje bogata działalność publicystyczna. Pierwszą pracę opublikował w 1952 r., było tych publikacji ok. 200, poczynając od artykułów prasowych, a na książkach kończąc.

Przedmiotów zainteresowania Profesor- miał kilka. Przez całe naukowe życie pasjonował się historią architektury i urbanistyki Gdańska. Najlepszą monografią Gdańska pozostaje do dziś wydany wspólnie z B. Szermerem w 1959 r. "Gdańsk rozwój urbanistyczny i architektoniczny - oraz powstanie zespołu Gdańsk-Sopot-Gdynia", której wznowienia już nie doczekał. Jego pióra (a właściwie maszyny do pisania) są również kolejne rozdziały poświęcone architekturze i urbanistyce w wielotomowej "Historii Gdańska" pod redakcją Edmunda Cieślaka ( 1978-1993).

Drugą z pasji Profesora była historia fortyfikacji. Napisana w 1956 r. historia fortyfikacji gdańskich niestety nie została w całości opublikowana - jej część średniowieczna posłużyła po publikacji w "Studiach i materiałach do historii wojskowości" w 1958 r. za pracę doktorską. Osobno też został opublikowany (Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 1956) rozdział poświęcony twierdzy Wisłoujście.

Jego zainteresowania historią fortyfikacji nabrały dynamiki po półrocznym pobycie w NRD w l. 1963-1964, skąd przywiózł ogromną kolekcję negatywów planów fortyfikacji. Zaowocowało to przekrojowym opracowaniem nowożytnych fortyfikacji pruskich ("Ze studiów nad fortyfikacjami pruskimi na ziemiach polskich", Studia i Materiały do historii wojskowości. 1966) oraz świetnymi monografiami twierdz Kostrzyn (tamże), Grudziądz (Rocznik Grudziądzki, 1970) i Toruń - (Zapiski Historyczne, 1972-1973, 1978)ta ostatnia niestety nie ukończona.

Zainteresowanie problematyką konserwatorską znalazło odbicie w całym szeregu drobniejszych artykułów naukowych, zamieszczanych na łamach "Ochrony Zabytków", "Spotkań z Zabytkami" i materiałach pokonferencyjnych.

Przede wszystkim Profesor prowadził praktyczną działalność w zakresie konserwacji zabytków, aktywnie uczestnicząc w pracach różnego rodzaju komisji i rad konserwatorskich.

Szczególne miejsce w działalności Profesora Stankiewicza zajmowały aktywne kontakty z badaczami niemieckimi - najpierw z Kunstgeschichtes Institut w Halle/NRD, następnie z uniwersytetem Kaiserslautern/RFN. Profesor walnie przyczynił się do przekazania przez Wolfganga Deurera obszernej, wprost bezcennej dokumentacji gdańskich zabytków, wykonane przez Jacoba Deurera (ojca) w 1. 1943-1944. Jego też zasługą było podpisanie jesienią 1984 r. umowy o współpracy między Politechniką Gdańską a Technische Universitat Kaiserslautern.

W pamięci osób, które się z nim stykały, pozostał człowiekiem pogodnym, towarzyskim i życzliwym (udostępnianie zbiorów i materiałów). Położył ogromne zasługi w badaniach nad historią architektury świeckiej, sakralnej i militarnej Pomorza z Gdańskiem na czele, a także wniósł ogromny, mało udokumentowany wkład w ratowanie i przywracanie świetności zabytkom. Miarą Jego zasług w kontaktach ze stroną niemiecką był ogromny wieniec, złożony na Jego grobie przez niemieckich przyjaciół.

Krzysztof Biskup
Były pracownik PG
Poniższy tekst opublikowano w "Zapiskach Historycznych", R.1995, Z.4.

Treść ze strony Politechniki Gdańskiej: http://www.pg.gda.pl/PismoPG/nr3_97/htpl.cgi?std=ISO&plk=stankiewicz.html


Początek strony.