Start  ›  Dwory  ›  Dwór IV  ›

Dwór IV - ul. Polanki 119-121.

Pierwszym odnotowanym właścicielem posiadłości był w 1626 roku Jan Morgenroth. W tym okresie istniał początkowo drewniany dwór zastąpiony później murowanym. Następnie od 1732 (wzmianka) właścicielem był Jerzy Wachschläger, a od 1737 roku Losehart, który odstąpił dwór w 1741 roku za zgodą opata Jacka Rybińskiego za 6.000 florenów Karolowi Grodek. Po jego śmierci posiadłość użytkowała najbliższa rodzina. Między innymi w 1805 roku Fryderyk von Kempen. Od roku 1909 umieszczono w dworze Zakład Ubezpieczeń dla Prus Wschodnich, a w czasie II wojny światowej znajdowała się tu szkoła dla dziewcząt i następnie Wojskowa Szkoła Budowlana.

Ks. dr. Zygmunt Iwicki, Kroniki parafii (katedralnej) w Oliwie (1904-1945), Gdańsk 1999.  Fragmenty, rok 1914 (str. 22 i 64):

W sanatorium w IV dworze na Polankach, u diakonek96, i w katolickim Domu św. Bernarda [Opacka 5] przyjmowano lekko rannych. Duchowni z Oliwy podjęli się tam dobrowolnie i bezpłatnie opieki duszpasterskiej.
96

Sanatorium Dziecięce znajdowało się w Dworze IV na Polankach 119-121. Teren Polanek wchodził już przed rokiem 1279 w skład posiadłości cystersów oliwskich (por. PUB 309).


Jan Daniluk, Gdańsk 2014:

Mniej więcej na początku 1942 r. rozpoczęła w Gdańsku działalność Wojskowa Szkoła Budowlana (Wehrmachtbauschule Danzig). Mieściła się przy Pelonkerstrasse 121. W budynku znajdował się nie tylko sale wykładowe, ale też izby mieszkalne dla adeptów (na czas nauki byli oni skoszarowani), mieszkania służbowe nauczycieli, a także kuchnia, stołówka i magazyny. Dyscyplinarnie oraz gospodarczo podlegała komendanturze garnizonu gdańskiego. W całej Rzeszy istniały tylko cztery takie placówki – poza XX OW, jeszcze w VI, VIII i IX OW. Instytucje te zaliczały się grupy wojskowych, specjalistycznych szkól technicznych (Technische Wehrmachtfachschulen). Obok wojskowych szkół budowlanych istniały także szkoły specjalistów administracji Wojsk Lądowych (Heeresfachschulen für Verwaltung) i wojskowe szkoły specjalistów rolnictwa i leśnictwa (Wehrmachtfachschulen für Landwirtschaft und Forstwirtschaft). Celem ich wszystkich było zapewnienie tym zawodowym podoficerom, którzy zostali ranni na frontach i byli niezdolni do dalszej służby (kriegsversehrte), możliwości uzupełnienia swojego wykształcenia. Nauka w szkole była bezpłatna, ale by się do niej dostać, trzeba było zdać egzaminy wstępne. Celem dwuletniego okresu nauki było uzyskanie dyplomu inżyniera w wybranej specjalizacji, a następnie kontynuacja pracy jako urzędnik średniego lub wyższego szczebla w administracji wojskowej. W Wojskowej Szkole Budowlanej w Gdańsku można było zdobyć specjalizację w trzech dziedzinach: budownictwa podziemnego, naziemnego oraz drogowego. Gdańska placówka, podobnie jak inne, miała status szkoły państwowej. W odróżnieniu jednak od cywilnych placówek, w wojskowych do uzyskania dyplomu wystarczało ukończyć cztery, a nie pięć, semestrów. Ponadto na czas wojny zawieszono organizację egzaminów końcowych – według specjalnej regulacji żołnierze zostali z nich zwolnieni w związku ze „swoją codzienną służbą”. Ukończenie tej szkoły pozwalało także na rozpoczęcie na specjalnych warunkach studiów na technicznej uczelni wyższej. Wehrmachtbauschule Danzig funkcjonowała z całą pewnością jeszcze na początku 1944 r. – do tego czasu właśnie pierwsza grupa absolwentów tej szkoły opuściła jej mury.


Po zakończeniu II Wojny Światowej w 1945 roku urządzono w dworze szpital dziecięcy.

Stan w 1956 roku (Franciszek Mamuszka, Jerzy Stankiewicz, Maciej Kilarski): Ul. Polanki 119-121. Budynek główny prawdopodobnie jeszcze z XVIII w., piętrowy, trójskrzydłowy, później rozbudowany i przebudowany. Dokoła duże założenie parkowe z licznymi alejami. W części północnej ciąg czterech stawów. Na południowo-wschodnim skraju ogrodu ryglowy domek ogrodnika, parterowy, prawdopodobnie pochodzący jeszcze z XVIII w.
Stan w 1985 roku (Franciszek Mamuszka): Do pałacu z końca XVIII w. prowadzi piękna, stara aleja. Oprawę zabudowań tworzą pozostałości z parku, m. in. Alejki, w głębokiej dolinie ciąg 4 stawków. W rozbudowanym znacznie dworze mieści się Państwowe Sanatorium Przeciwgruźlicze, w którym leczy się młodzież.

W 1976 roku oddano do użytku nowy Szpital Dziecięcy, a w budynku urządzono m.in. hotel dla pielęgniarek. Hotel przestał funkcjonować, gdy pod koniec lat 80-tych XX wielu wybudowano nowe obiekty hotelowe przy szpitalu na Zaspie. Obecnie (2006 rok) na górnej kondygnacji mieści się rupieciarnia, a na dolnej nadal kuchnia dla nowego szpitala dziecięcego.


 Lata 20-30 XX wieku. Widok dworu i w głębi zabudowania gospodarcze widziana od strony ul. Polanki.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.


 Około 1915 roku. Zimowy widok dworu i w głębi zabudowania gospodarcze widziane od strony ul. Polanki.
Grzegorz Fortuna, Donald Tusk, "Oliwa Jelitkowo", Gdańsk 2003.


 Około 1910 roku. Frgment dworu i zabudowań gospodarczych.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.


 Lata 30 XX wieku. Frgment dworu i część założenia ogrodowego.
Wojciech Gruszczyński, ”Wolne Miasto Gdańsk”, Gdańsk 2009.


Budynek na terenie posiadłości. W głębi dwór. Około 1915 roku.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.


 Budynek na terenie posiadłości. W głębi dwór. Około 1915 roku.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.



 Galeria Dworu IV 


 Fragment mapy z 1936 r. Paul Rosenberg, Waldkarte von Oliva u. Zoppot, Danziger Verlags-Gesellschaft m.b.H.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.

Początek strony.