Start  ›  Ulice  ›  Cystersów  ›  Klosterstraße 19  ›

NID Oddział w Gdańsku: Karta biała. Kościół parafialny pw. św. Jakuba - ob. kościół filialny parafii katedralnej pw. św. Trójcy w Gdańsku - Oliwie ul. Cystersów nr 19. Rok wykonania karty: 1996 (J. Potylicka).






Fragment kolorowego planu Gdańska (Oliva, Klosterstraße) z 1933 roku.
Z kolekcji Biblioteki Uniwersytetu Chicago.



PTTK Oddział "Trójmiasto", Plany "Trójmiasta" Gdańsk Sopot Gdynia, Gdynia 1957:

Kościół Św. Jakuba. Obok kościoła katedralnego stoi na wzniesieniu niewielki barokowy kościółek Św. Jakuba, niegdyś parafialny, dla ludności Oliwy. Pobudowany pod koniec XVI wieku w miejscu starego, zburzonego przez gdańszczan w 1577 r. w czasie zbrojnego zatargu Gdańska z Batorym.

M. Kilarski, F. Mamuszka, J. Stankiewicz, Zabytki miasta Gdańska, Oliwa (wykaz zabytków wg stanu z grudnia 1956 r.), Gdańsk 1957:



KOŚCIÓŁ ŚW. JAKUBA.   N a w a   g ł ó w n a pochodzi może z pocz. XIV lub nawet jeszcze z końca XIII w. Podbudowa wieży oraz nawa boczna przypuszczalnie z XV w. Od strony południowej pod gzymsem resztki fryzu, może jeszcze gotyckiego. Po zniszczeniach w 1577 r. nawa odbudowana ok. 1600 r. Wieża pochodzi prawdopodobnie z 1709 r. (data na chorągiewce, na której nadto herb i inicjały opatów D. Konarskiego i K. Dąbrowskiego). Wewnątrz strop ozdobiony sztukatorami o formach rokokowych; rokokowy kartusz widnieje też na szczycie wschodnim. W latach 1879-1882 totalny remont; z tego czasu pochodzi m. in. k r u c h t a zachodnia. We wnętrzu rokokowy ołtarz drewniany; obraz gł. (płótno) - Chrystus, sygnowany: L. Sy (malarz gdański) 1853 r. Obraz w nasadzie "Zmartwych­wstanie", pod nim na rokokowym drewnianym kartuszu "Adam i Ewa" (oba XVIII w.). Na ołtarzu 4 cynowe lichtarze - XVIII w.; antepedium - haftowana tkanina (XIX w.). Ambona drewniana, rokokowa, pokryta złoconymi reliefami (XVIII w.); u wejścia portalik z drzwiczkami. W po­sadzce kościoła 6 płyt nagrobnych, w tym 4 z herbami; począwszy od wschodu: Stephan Kroiesky, † 1702; Johan von der Lind, "króla polskiego najlepszy pułkownik", herb, † 1646; obok schodów na organy płyta z 1640 r. (?), dalej z 1743 r., następna (zatarta) z herbem i dalsza z jele­niem w herbie. Drzwi do zakrystii z okuciem żelaznym (XVIII w.). Drzwi wejściowe z XVIII w., piękny zamek z trybowanymi okuciami rokokowymi. Przy kościele stary cmentarz, używany do 1832 r. Na cmentarzu klasycystyczny nagrobek kamienny z 1799 r., przed nim płyta nagrobkowa z 1834 r. między 2 słupkami przedprożowymi z 1729 r. Wśród krzewów uszkodzony nagrobek z 1788 r. Na nowym cmentarzu pomiędzy ulicami: Opacką i Czyżewskiego liczne nagrobki z polskimi nazwiskami i polskimi napisami, pochodzące sprzed 1945 r. Na grobie wybitnego działacza krajoznawcy, zmarłego w 1951 r. Jana Kilarskiego kapliczka z oryginalną ludową rzeźbą Ukrzyżowanego. Na krzyżu stojącym w końcu głównej alei stara figura Chrystusa.



Fr. Mamuszka, J. Stankiewicz, Oliwa. Dzieje i zabytki, Gdańsk 1959, str. 77.

Od lutego 1833 roku do lipca 1945 roku kościół należał do oliwskiej gminy ewangelickiej.


Około roku 1960 przeprowadzona została ponowna konserwacja budowli. Odsłonięto wówczas najstarsze gotyckie części muru na ścianach zewnętrznych oraz zlikwidowano cmentarz. W latach 70 XX wieku kościół znów przechodził renowację. Odsłonięto wówczas łęki i fragmenty fryzu po stronie południowej. W roku 1974 podczas badań archeologicznych odsłonięto fundamenty.


Kościół św Jakuba przy ul. Cystersów w Oliwie.   Fot. Artur Wołosewicz 1977. Przekazał Robert Krygier.


Zygmunt Iwicki, "Kronika Oliwska od 1945 do 1979 roku", Gdańsk 2016 r.,:

str. 18 (1947):
Kościół św. Jakuba przyprowadzono do stanu używalności, naprawiono instalacje elektryczne i oszklono okna w oprawie ołowianej. W dniu 27 lipca obchodzono święto patronalne tegoż kościoła. Staje się odtąd kościołem pogrzebowym, w nim odprawiają się wszystkie Msze św. pogrzebowe. Poza tym w kościele tym odbywają się Msze św. dla dzieci szkół podstawowych.

str. 35, 36 (1953):
...a dobrowolne ofiary przy tej okazji złożone, w tym roku przeznaczone będą na remont dachu i odnowienie wnętrza kościoła św. Jakuba. Z wiosną bowiem mają rozpocząć się prace przy ww. kościele, którego wnętrze przez wojnę znacznie ucierpiało. Przy tej okazji – za zgodą Konserwatora Wojewódzkiego – zostanie wyburzona ściana, odgradzająca północną nawę boczną od głównej nawy. Ścianę tę postawiono po przejęciu kościoła św. Jakuba przez protestantów w roku 1833, stwarzając z tej nawy wolną salę dla zebrań i nauki przygotowawczej do konfirmacji. Koszt tego remontu wyniesie około 10 000 złotych.

str. 36 (1953):
W uroczystość św. Jakuba, 25 lipca został otwarty po remoncie kościół św. Jakuba i odprawiono tam uroczystą mszę św. z okazji przypadającego w tym dniu odpustu w tym kościele. Wymalowania wnętrza Kościoła wykonała firma malarska p. Stanisława Lange, tutejszego parafianina. Odnowienie ołtarza i ambony odłożono na późniejszy czas z powodu braku funduszów.

str. 120, 121 (1973):
Kościół św. Jakuba, który dotychczas służył parafii jako kościół parafialny, został gruntownie na zewnątrz i wewnątrz odrestaurowany. Na zewnątrz otrzymał nową elewację, przy której uwzględniono i zaznaczono fragmenty przebudowanej świątyni sięgającej XIV w. Również wnętrze otrzymało inny wygląd. Mianowicie zniesiono chór, pochodzący z zeszłego stulecia, w którym kościół ten był w posiadaniu gminy protestanckiej i przystosowany był do obrzędowości protestanckiej i robił ponure i zimne wrażenie. Obecnie wnętrze jego otrzymało jaśniejszą polichromię, szczególnie ołtarz i ambona zostały odnowione i pozłocone w barwach cieplejszych, przez co Kościół przybrał jaśniejszy wygląd i radośniejszy nastrój. Usunięto też stare szpecące wysokie ławki kościelne i zastąpiono je nowymi, niższymi jasnymi naturalnego koloru drzewa. Również boazeria okalająca ściany i pochodząca z czasów protestanckich została usunięta. W to miejsce otrzymał kościół nową instalację ogrzewniczą w postaci piecyków, ogrzewanych elektrycznością. Uzupełniono też posadzkę nowymi płytami ceramicznymi. Także zakrystia oraz salka obok głównego wejścia otrzymały nowy tynk i wystrój. Prace remontowe obejmowały nową instalację elektryczną, założenie gromochronów i instalację wodną. Także uwzględniono małą architekturę przez uporządkowanie otoczenia kościoła. Prace generalnego remontu kościoła zostały wykonane na życzenie ks. bpa Ordynariusza za zgodą Konserwatora Wojewódzkiego i przy starannym nadzorze ks. bpa sufragana, Kazimierza Kluza, który był inicjatorem i propagatorem szczególnie zmiany wnętrza kościoła. Koszty remontu kościoła poniosła parafia katedralna, której ten kościół jest własnością. Wyniosły one przeszło pół miliona złotych. Odtąd kościół św. Jakuba z rozporządzenia ks. Biskupa będzie kościołem akademickim i służyć ma duszpasterstwu studentów z racji powstałego w Oliwie Uniwersytetu Gdańskiego. Poza tym odbywać się będzie w okresie letnim stała adoracja Najśw. Sakramentu i nabożeństwa oraz dni skupienia dla organizacji parafialnych i diecezjalnych. W niedzielę, 29 lipca ks. bp Ordynariusz dokonał uroczystego otwarcia i poświęcenia Kościoła św. Jakuba po jego kapitalnym remoncie na Mszy św., w której oprócz rządcy parafii wziął udział ks. bp sufragan i liczni parafianie i goście. Po mszy św. nastąpiła też inauguracja stałej adoracji Najświętszego Sakramentu, której ma służyć dostosowany do tego celu kościół. Rektorem kościoła oraz akademickim duszpasterzem Ksiądz Biskup zamianował księdza magistra Jana Wesołowskiego, absolwenta studiów historii sztuki na Uniwersytecie Katolickim w Lublinie.


Zobacz:
Poznaj kościół zwany Jakubkiem, www.Trojmiasto.pl
Rys historyczny kościoła, www.archikatedraoliwa.pl
Kościół św. Jakuba (Oliwa), www.gedanopedia.pl
Kościół św. Jakuba w Oliwie, pl.wikipedia.org
Kościół św. Jakuba, www.DawnaOliwa.pl


Kruchta (1879-1882) koścoła św. Jakuba w Oliwie. 1950 rok.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.


Reprodukcja z www.fotomemoria.pl. Lata 70 XX wieku.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.


Reprodukcja z www.fotomemoria.pl. Lata 70 XX wieku.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.


Kościół św. Jakuba. Widok w kierunku ul. Opackiej. Około 1905 roku.   Zbiory Piotra Leżyńskiego.


Kościół św. Jakuba. Widok w kierunku ul. Opackiej. Około 1905 roku.   Zbiory Mirisława Piskorskiego.


Kościół św. Jakuba. Fasada zachodnia. Około 1905 roku.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.



Kościół św. Jakuba. Fasada zachodnia. Około 1904 roku.
Ze strony www.Allegro.pl.


Kościół św. Jakuba (Kościół ewangelicki gminy Oliwa). Pocztówka wysłana w 1904 roku.   Zbiory Krzysztofa Gryndera.


Kościół św. Jakuba. Widok od ul. Opackiej. Po prawej fragment szkoły czerwonej. Około 1908 roku.   Zbiory Krzysztofa Gryndera.


Kościół św. Jakuba. Widok od ul. Opackiej. Około 1912 roku.
Zbiory Krzysztofa Gryndera.


Kościół św. Jakuba. Widok w kierunku ul. Opackiej. Około 1912 roku.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.




Kruchta koścoła św. Jakuba w Oliwie. Lata 30. XX wieku.
Z albumu Pani Danuty Sandomirskiej.


Kościół św. Jakuba. Pocztówka wysłana w 1905 roku.
Zbiory Krzysztofa Gryndera.


Kościół św. Jakuba. Rysował Konrad Wiederhold w 1928 roku.
Zygmunt Iwicki, Święta Oliwa z Anagni, 2013, str. 26.


Zaświadczenie o zawarciu małżeństwa w kościele św. Jakuba wydane w 1921 r.   Zbiory Mirosława Piskorskiego.


Pieczątka z zaświadczenia o zawarciu małżeństwa w kościele św. Jakuba wydanego w 1921 r.   Zbiory Mirosława Piskorskiego.


Evang. Kirchengemeinde. Książka adresowa z 1931 roku.
Zbiory Pomorskiej Bobloteki Cyfrowej.


Evang. Kirchengemeinde. Książka adresowa z 1933 roku.
Zbiory Pomorskiej Bobloteki Cyfrowej.


Evang. Kirchengemeinde. Książka adresowa z 1934 roku.
Zbiory Pomorskiej Bobloteki Cyfrowej.


Evang. Kirchengemeinde. Książka adresowa z 1935 roku.
Zbiory Pomorskiej Bobloteki Cyfrowej.


Evang. Kirchengemeinde. Książka adresowa z 1936-1937 roku.
Zbiory Pomorskiej Bobloteki Cyfrowej.


Evang. Kirchengemeinde. Książka adresowa z 1937-1938 roku.
Zbiory Piotra Mazurka.


Evang. Kirchengemeinde. Książka adresowa z 1939 roku.
Zbiory Krzysztofa Gryndera.


Evang. Kirchengemeinde. Książka adresowa z 1940-1941 roku.
Zbiory TPG Strefa Historyczna WMG.


Evang. Kirchengemeinde. Książka adresowa z 1942 roku.
Zbiory Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.


Początek strony.