Saltzmannstraße 1/2 -› 12/12a.



Saltzmann. Baukonholle Oliva IXX. Wpis z 17. 11. 1875.
Przekazała Grażyna Niemyjska.


Stankiewicz, Mamuszka, Kilarski, Oliwa. (Wykaz zabytków wg stanu z grudnia 1956 r.), Gdańsk 1957 (s9-10):

Ul. OPACKA. Nr 12 - dworek klasycystyczny z końca XVIII w. z gankiem wspartym na 6 kolumnach, przebudowany w poł. XIX w.; w sieni na piętrze klasycystyczny kominek z piaskowca, pozostałe wyposażenie obu sieni mimo form historycznych - nowsze; na południowy zachód od dworku para granitowych słupków przedprożowych z 1715 r. (z monogramami), koło słupka z datą fragmenty kamieniarki z piaskowca; na południowy wschód od dworku barokowy, granitowy słupek przedprożowy bez daty; wokół dworku fragmenty starego założenia parkowego.

30 dni 3(41) 05/06-2002 (s44):

"Od 1998 roku funkcjonuje w Gdańsku konsulat honorowy Republiki Węgierskiej  [...]  Przy ulicy Opackiej 12 w Oliwie spotykają się regularnie mieszkający w Gdańsku Węgrzy, członkowie wspólnoty węgierskiej skupionej w Trójmieście".

Zobacz:
Johann Carl Saltzmann, Gedanopedia.pl
Dworek ogrodnika, Gedanopedia.pl
O tablicy cudem ocalonej i nie tylko, www.trojmiasto.pl, 2010
Doraco o przedszkolu przy Parku..., www.StaraOliwa.pl, 2013

Jerzy Samp, "Gdańskie dwory i pałace", Gdańsk 1998, str. 125-127.



Seestrasse. Fragment mapy kartograficznej z 1921 roku.
Zbiory Mirosława Piskorskiego.


Fragment kolorowego planu Gdańska (Oliva, Saltzmannstraße) z 1933 r.
Z kolekcji Biblioteki Uniwersytetu Chicago.


Oskar Todtenhaupt.   Olivaer Zeintung nr 252 z 27. 10. 1924 r.

Nekrologi z Olivaer Zeintung nr 254 z 29. 10. 1924 r.:
Deutscher Volksbund Oliva
Kriegerverein Königin Luise Oliva
Die evangelisch Kirchengemeinde
Nekrolog z Olivaer Zeintung nr 259 z 04. 11. 1924 r.:
Ernstine Todtenhaupt zd. Müller

Adres: Opacka 12. Andrzej … Zalewski (ur. 09.12.1919, zm. 13.01.1946 - zabójstwo). Źródło: Metryki zgonów 1941-1954, 01.1946 poz. 13.

Adres: Opacka 12. Janina Zalewska zd. Ztójcik.. Źródło: Metryki zgonów 1941-1954, 01.1946 poz. 13.

Plan parteru / rys. dworeku Saltzmanna.   Zbiory Krzysztofa Gryndera.


Po lewej dworek Saltzmanna. Pocztówka wysłana w 1914 roku.
Zbiory Krzysztofa Gryndera.


Zabudowania w okolicy dworku Saltzmanna.
Internet: www.staraoliwa.pl.


Zabudowania w okolicy dworku Saltzmanna (Przedszkole).
Internet: www.staraoliwa.pl.


Widok na staw i dworek. Pocztówka wysłana w 1926 roku.
Internet: www.eBay.de.


"Dwór Saltzmanna". Lata 30. XX w.   Internet: Herder Institut.


"Freigut Oliva". Zabudowania w okolicy dworku. Lata 30. XX w.
Internet: Herder Institut.


"Dwór Saltzmanna". Lata 30. XX w.   Internet: Herder Institut.


Widok na ogród i dworek. Lata 50 XX wieku. Fot. K. Lelewicz.
Zbiory Krzysztofa Gryndera.


Reprodukcja z www.fotomemoria.pl. Lata 50 XX wieku.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.


Budynek nr 12a przy ul. Opackiej w Oliwie.   Fot. Artur Wołosewicz 1977. Przekazał Robert Krygier.

Gdansk Oliwa - dworek Saltzmanna (www.polskiezabytki.pl):

Parterowy budynek został wzniesiony na planie prostokąta i nakryty dwuspadowym dachem. Na dziedzińcu, przed głównym wejściem zachowały się słupki przedprożowe z początku XVIII w. W otoczeniu budynku dworu znajdują się dawne zabudowania gospodarcze oraz większa willa mieszcząca obecnie przedszkole.

Początki dworku sięgają roku 1760. Wtedy jego budowę zlecił Jacek Rybiński, ówczesny opat cysterskiego klasztoru. Stanął więc dworek w północnej części oliwskiego parku, a hojny opat przeznaczył go na siedzibę słynnego już wówczas ogrodnika i projektanta części oliwskiego ogrodu - Kazimierza Dębińskiego.
Po śmierci Jacka Rybińskiego, nowym opatem w Oliwie został biskup Karl książę von Hohenzollern-Hechingen, kuzyn pruskiego króla. Nepotyczne posunięcie pruskiego władcy sprawiło, że drzwi oliwskiego klasztoru zamknęły się przed biskupem Ignacym Krasickim, który bardzo często lubił bywać w Oliwie i również miał chrapkę na to lukratywne stanowisko.
Nowy opat nie bardzo dbał o duchowe życie klasztoru, estetą był jednak niezrównanym. W 1794 roku sprowadził więc do Oliwy kolejnego wybitnego ogrodnika - Johanna Georga Nicolasa Saltzmanna. Ten "zainstalował" się we wspomnianym już przez nas na początku historii dworku i z zapałem zabrał się do pracy przy oliwskim parku.
Saltzmann swoimi dokonaniami zachwycił nie tylko oliwskich braci z klasztoru. Gdańsk zawdzięcza mu także odtworzenie pięknego założenia parkowego - Błędnika, po którym dziś nie pozostał już żaden ślad, a, jak słusznie się już pewnie wszyscy domyślili, znajdował się ów park w okolicy dzisiejszego wiaduktu Błędnik i Bramy Oliwskiej . Pięknie zagospodarował też Wzgórze Karola (Kahlsberg), czyli dzisiejszy Pachołek, który wchodził wówczas w skład klasztornych włości.

Ogrodnik Saltzmann zmarł najprawdopodobniej w 1831 roku podczas epidemii, która nawiedziła Gdańsk. Potomni nie zapomnieli o nim i zasługi docenili, nazywając jego imieniem ulicę, obecną Opacką.

Po II wojnie dworek został przejęty przez Skarb Państwa i użytkowany przez Miejskie Przedsiębiorstwo Robót Ogrodowych. Pod koniec XX wieku posiadłość została wynajęta przez firmę budowlaną Doraco, która podjęła się gruntownej renowacji dworu. W 2002 roku budynek został odremontowany i stał się własnością Doraco. W budynku jeszcze kilka lat temu mieścił się również konsulat węgierski.