Mieszkańcy w roku, Ludolphiner Weg 12:
Grunow, Reinhold, Segl. Förster a. D.; Ewald, Paul, Zimmermann; Glogowski, August, Postschaffn. a. D.; Plenikowski, Anton, Arbeiter; Plieth, Tbeoph., Postichaff. a. D.; Fularczyk, Franz, Eigenth. u. Maurer.
 Wynajm mieszkania (2 lub 4 pokoje). Olivaer Nachrichten 11. 03. 1909 r. Ze strony www.Polona.pl.
W (Ludolfiner Straße 12a):
Rohde (8 osób).
z 28. 12. 1928 roku.
Obchody gwiazdkowe w Ochronkach w Gdańsku, w Oruni i w Oliwie:
W Oliwie odbyła się również uroczystość gwiazdkowa wspólnie dla dzieci z ochronki i z polskiego oddziału szkoły powszechnej. Tylko, że biedne te dzieci ze szkoły powszechnej, były opuszczone jak sierotki, gdyż nauczycielka ich na uroczystość nie przybyła. Bardzo pięknie popisywały się dzieci z Ochronki. Zwłaszcza bardzo podobał się śpiew dzieci. Podkreślił też to w swym przemówieniu ks. Rogaczewski, wyrażając imieniem Macierzy Szkolnej podziękowanie SS. Dominikanką za ich pracę, jak również panią opiekunką ochronki za przygotowanie całej uroczystości. Ks. Rogaczewski zaznaczył w swym przemówieniu, że ochronka oliwska leży bardzo na sercu Macierzy Szkolnej, gdyż ze strony pesymistów, wyrażano opinię, że Macierz Szkolna niepotrzebnie wydała tak duże sumy na budowę własnego domu w Oliwie, gdyż placówka ta jest stracona dla polskości. Liczba jednak dzieci 33 w ochronce świadczy o czym innym.
Mówca wyraża życzenie, aby w przyszłym roku liczba ta podoiła się, a także, by liczba dzieci w szkole polskiej zwiększyła się, by można było otworzyć samodzielną klasę i oddać jej prowadzenie nauczycielowi Polakowi. Pan dyr. Augustyński nawiązując do przemówienia ostatniego ministra Stresemanna w Lugano, który powiedział "język, kultura i religia są największą świętością człowieka", zaapelował do Polonii oliwskiej, aby postępując w myśl wskazań Stresemanna zachowała swój język ojczysty, swoje zwyczaje i swoją religię. Huczne oklaski były najlepszą odpowiedzią i aprobatą tego przemówienia.
z 30. 12. 1935 roku.
Biskup [Edward O'Rourke] wśród dziatwy polskiej w Oliwie.
Polska szkoła senacka w Oliwie [ul. Cystersów 15 - spalona 25. marca 1945 r.], do której uczęszcza 150 dzieci polskich, urządziła 20 grudnia w ochronce [ul. Czyżewskiego 12b] dla rodziców dziatwy szkolnej występ gwiazdkowy.
[...]
Oprócz ks. Piechowskiego występy dzieci szkolnych zaszczycił obecnością ks. Biskup gdański [Edward O'Rourke], co wywołało wielką radość wśród rodziców dziatwy.
 Ochronka Polskiej Macierzy Szkolnej otwarta w 1928 roku. Fotografia z około 1931 roku. Zbiory Piotra Leżyńskiego.
, 1936, str. 54 - ilość dzieci uczęszczających do oliwskiej ochronki:
(1923 - 44, 1924 - 42, 1925 - 37, 1926 - 37), 1928 - 33, 1929 - 43, 1930 - 29, 1931 - 33, 1932 - 51, 1933 - 51, 1934 - 32, 1935 - 54.
 Ochronka Polskiej Macierzy Szkolnej. Fot. z około 1936 roku. Zbiory Piotra Leżyńskiego.
Niezwykle owocna w przeciwstawianiu się germanizacji dzieci polskich w Wolnym Mieście była działalność może najbardziej zasłużonej dla polskości instytucji - Gdańskiej Macierzy Szkolnej, założycielki kilku polskich szkół różnych typów i kilkunastu przedszkoli nazywanych wówczas ochronkami. Macierz objęła opieką również ochronkę oliwką, mieszczącą się w owym czasie w baraku przy ul. Cystersów, w miejscu obecnego parkingu obok kościoła Św. Jakuba. By stworzyć jej godziwsze warunki, Macierz zakupiła od Niemca Johanna Doscha dom przy ul. Ludolfinerstr. 12a i zleciła jego przebudowę, według projektu architekta , dla potrzeb ochronki, a także polskich organizacji, dla których przewidziano salę na zebrania, imprezy i obchody.
Budynek był gotowy z końcem marca 1928 r. i odtąd stał się ważnym ośrodkiem życia narodowego, był to prawdziwy Dom Polski w Oliwie. Odtąd tylko masowe imprezy organizowano w lokalach niemieckich, ze względu na ich obszerniejsze pomieszczenia.
 Franciszek Mamuszka, Kaszubi oliwscy, Gdańsk 1980 (str. 115, 129).

 Fragment planu. Franciszek Mamuszka, Kaszubi oliwscy, Gdańsk 1980.
Podjęte starania o otwarcie w Oliwie polskiej szkoły lub przynajmniej polskiej klasy przy szkole niemieckiej zakończyły się niepowodzeniem wobec wrogiego stanowiska władz gdańskich. Staraniem Edmunda Januszkiewicza otwarto jedynie 14 VIII 1921 r. w hotelu Franciszka Drzewieckiego (dawny Thierfeldt's Hotel) ochronkę polską. Finansowała ją Gmina Polska w Gdańsku. Kierownictwo ochronki powierzono przybyłej z Polski Stefanii Antczakównie. Aktu uroczystego poświęcenia placówki dokonał nowy polski wikary ks. Edmund Kamiński. Później ochronka mieściła się w baraku, który stał w miejscu obecnego parkingu, położonego poniżej kościoła św. Jakuba. Opiekę finan¬sową i merytoryczną sprawowała nad ochronką Gdańska Macierz Szkolna. Jej staraniem i nakładem wykupiono przy dzisiejszej ul. Czyżewskiego 12 dom mieszkalny i zaadaptowano go w 1928 r. na siedzibę ochronki. Oddaną pod koniec marca 1928 r. nową placówkę wychowawczą prowadziły aż do 1939 r. przybyłe z Polski siostry dominikanki.
Uzyskany budynek, posiadający dużą salę imprezową stał się ośrodkiem życia narodowego Polonii oliwskiej. Tylko masowe imprezy organizowano nadal w „Karlshofie". lub w „Waldhauschen".

 Franciszek Mamuszka, Oliwa, okruchy z dziejów zabytki, Gdańsk 1985 (s. 152).

 Poznaj Gdańsk. Przewodnik-Informator z 1949 roku. Zbiory Piotra Leżyńskiego.
 Przedszkole (Czyżewskiego 12b). Czyn społeczny. Lata 60 XX w. Internet (Przedszkole: www.pba.pl/przedszkole12).
 Przedszkole (Czyżewskiego 12b). Czyn społeczny. Lata 60 XX w. Internet (Przedszkole: www.pba.pl/przedszkole12).
 Przedszkole nr 12 przy ul. Czyżewskiego 12b. Lata 70. XX w. Franciszek Mamuszka, "Kaszubi oliwscy", Gdańsk 1980.


 Przedzskole przy ul. Czyżewskiego 12b. Fotografie z 30. 04. 2005 r. Fot. Piotr Leżyński.
|
 Właściciel Franz Fularczyk. Książka adresowa z 1899 r. Przekazała Grażyna Niemyjska. Zbiory PBC.
 Borkowski. Rohde. Książka adresowa gminy Oliwa z 1916 roku. Zbiory Mirosława Piskorskiego.
 Borkowski. Joh. Dosch. Książka adresowa z 1927 roku. Zbiory Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.
 Borkowski. Macierz Szkolna. Książka adresowa z 1928 roku. Zbiory Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.
 Borkowski. Macierz Szkolna. Książka adresowa z 1929 roku. Zbiory Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.
 Borkowski. Macierz Szkolna. Książka adresowa z 1931 roku. Zbiory Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.
 Borkowski. Macierz Szkolna. Książka adresowa z 1933 roku. Zbiory Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.
 Borkowski. Macierz Szkolna. Książka adresowa z 1934 roku. Zbiory Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.
 Borkowski. Macierz Szkolna. Książka adresowa z 1935 roku. Zbiory Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.
 Borkowski. Macierz Szkolna. Książka adresowa z 1936-1937 r. Zbiory Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.
 Borkowski. Macierz Szkolna. Książka adresowa z 1937-1938 r. Zbiory Piotra Mazurka.

 Borkowski. Macierz Szkolna. Książka adresowa z 1939 roku. Zbiory Krzysztofa Gryndera.
|