NID Oddział w Gdańsku: Karta biała. Dom mieszkalny (kamienica) ul. Obrońców Westerplatte nr 16. Rok wykonania karty: 1983 (K. Zarówna, J. Piechowska).


Domy nr 9-16, 28 widoczne na fotografii pochodzącej z 1901 roku.

Zobacz:
Historia rodziny przedwojennej nauczycielki, Trojiasto.pl, 2014
Z albumu Pani Danuty Sandomirskiej, DawnaOliwa.pl
FB Grażka, "Franciszek Lange", 2022
FB Grażka, "Georgstrasse 16", 2022
FB Grażka, "Rodzina Lange", 2022

W 1909 roku letników przyjmowali (Georgstraße 16): Senkpiel (8 osób), Zierke (4 osoby), Damus (4 osoby), Hannemann (4 osoby), Kohbbieter (2 osoby) i Gottschalk (1 osobę).


"Der ganze Aufbau ist aufs reichste geschmüdt, farbig behandelt und reich vergoldet. Der Altar wurde im Jahre 1904 durch den Maler Lange (Oliva) restauriert und bildet eine Hauptzierde der Kirche."   Steffen Franz, "Die Diözese Danzig, ihr erster Bischof Eduard O'Rourke und ihre Kathedralkirche zu Oliva", Danzig 1926, s. 110.


Fragment domu nr 16 przy ówczesnej ul. Georgstraße. Lata 1920-1935.
Ze strony www.trojmiasto.pl. Za zgodą Danuty Sandomirskiej.

Kazimierz Mirynowski, "Katedra w Oliwie", Gdańsk 1947:

Str 11-12:
Obok tego ołtarza wznosi się dawny Wielki Ołtarz św. Trójcy na to miejsce przeniesiony za opata Hackiego 1688 r. Dzieło Gdańszczanina Wolfganga Spörera z roku 1604-1612. Rafał Koss ufundował go wstępując do zakonu za sumę 1,400 guldenów. Jest to wspaniały tryptyk późnorenesansowy, delikatna, koronkowa robota, cały z dębu. Nad predellą klapa, którą można odchylać, za nią leżą czaszki i piszczele. Ołtarz składa się z trzech kondygnacji. W części niższej pięknie rzeźbione postacie Boga Ojca, Jezusa Chrystusa, Ducha Świętego, w części wyższej Matka Boska w otoczeniu Mojżesza i św. Jana Chrzciciela, część najwyższa ma rzeźbę cysterskiego mnicha, zdaje się, ze jest to rzeźba fundatora ołtarza t. j. Rafała Kossa. Na ołtarzu herby Konarskich i Kossów. Całość wieńczy na szczycie Chrystus Ukrzyżowany, którego krew spływającą z ran zbierają aniołowie do kielichów. W roku 1903 ołtarz gruntownie odnawiał malarz Lange, ołtarz jest wspaniałą i cenną ozdobą katedry. Naprzeciw ołtarza są piękne, barokowe, czteroosobowe, bogato rzeźbione, dębowe stalle z roku 1599. W oparciu stall są płaskorzeźby 4 Ojców Kościoła Zachodniego.

Franciszek Mamuszka, "Kaszubi oliwscy", Gdańsk 1980:

Str. 77:
Adressbuch der Gemeinde Oliwa 1920/21. Publikacja ta w pokaleczonej polszczyźnie podaje wykaz organizacji polskich zaczerpnięty zapewne z akt gminy oliwskiej, wymieniając: Towarzystwo zjednoczena zawodowe (Polnische Berufsvereinigung) - to jest Zjednoczenie Zawodowe Polskie; Stronnictwo ludowe (Polnischer Volksverein) - to jest Polskie Stronnictwo Ludowe; Towarzystwo jednocz (Polnische Volkspartei) - to jest Towarzystwo Ludowe "Jedność"; Rado ludowa (Polnischer Volksrat) - to jest Polską Radę Ludową; Kółko spiewazky (Polnischer Gesangverein) - to jest Polskie Kółko Śpiewackie. Przy tym ostatnim towarzystwie podano następujący skład zarządu: Präses - Vikar Wysocki, Dirigent - Organist Pestka, Kassiererin Frau Lange, Schriftführer - Frau Borzestowska. Przy innych organizacjach również są nazwiska członków zarządów, wymienione już uprzednio. Z następnych wydań książki adresowej usunięto wykaz polskich towarzystw, pozostawiając jedynie, w roczniku 1925, Polski Chór Kościelny z jego kierownictwem: Vorsitzender: Vikar Kamiński, Edm. 2. Vorsitzerder Frl. Lange, Stanisława. Dirigent: Pestka, Franz, Organist. Schriftführer: Betlejewska, Bronisława. Kassenwart: Guzinska, Helena. Notenwart: Fräul. Nadolska Anna und Fräul. Damps Martha.

Str. 95:
Pracą "Lutni" w 1923 r. kierował zarząd, wybrany 9 lutego, składający się z następujących osób: Leon Droszyński - prezes, Bronisław Płuszkiewicz - zastępca, Stefania Lange - sekretarz, Bronisława Betlejewska - zastępca sekretarza, Ossowski - skarbnik, (Teodor) Kupper - zastępca bibliotekarza, Pułczyńska (Łucja) - bibliotekarka, Bratkowa (Marta) i Kreft (Jan) - ławnicy, Franciszek Pestka - dyrygent.

Str. 98:
(1924) Między innymi w związku z objęciem kierownictwa filii Gminy Polskiej w Oliwie, ustąpił z prezesury Leon Droszyński, Wybrany na jego miejsce Dźwigoński, a z nim sekretarz Stanisław Lange, odeszli na skutek niesnasek.

Str. 103:
W roku 1925 zawiesiła najprawdopodobniej swoją działalność tak żywotna poprzednio oliwska "Lutnia". Zamiast niej pojawił się w Oliwie "Polski Chór Kościelny". Przyczyną tej zmiany mógł być brak dyrygenta - bolączka wszystkich chórów polskich w Wolnym Mieście. W nowym, związanym z kościołem zespole powrócił do pałeczki dyrygenta skłócony z "Lutnią" F. Pestka. Prezesurę chóru objął ks. Edmund Kamiński, wspomagany przez zastępcę Stanisława Lange, sekretarza Bronisławę Betlejemską, skarbnika Helenę Guzińską i ławników Annę Nadolską i Martę Damps.

Str. 112:
Liczną publiczność polską zgromadziła na przykład wieczornica zorganizowana 16 stycznia 1927 r. przez Polski Chór Kościelny w "Waldhäuschen". Prócz występów wokalnych odbyło się przedstawienie jednoaktowej krotochwili "Biuro stręczeń". Wystąpiły w niej: Stefania Lange, Kreftowa, Małgorzata Pułczyńska, Teresa Strongowska, Helena Lipowska, Paleszkówna i Krauzówna. Nadto odegrano komedię Fredry "Consylium facultatis" w obsadzie: Irena Mey, Stefania Lange, Helena Guzińska oraz studenci Politechniki Gdańskiej: Bogdan Lange, Skowronek, Zieliński i A. Januszewski, który wyreżyserował przedstawienie.

Str. 123:
W Oliwie w drugiej połowie 1933 r. utworzono silną komórkę Związku Polaków, na przełomie lat 1933 - 1934 liczącą 394 członków. Wchodziła ona wraz z Sopotem w skład powołanego 13 kwietnia 1934 r. Okręgu Terenowego nr 3, którym kierował kmdr Józef Poznański. Na czele filii oliwskiej stanął Aleksander Kraiński, energiczny działacz już wcześniej zaangażowany w pracy politycznej i organizacyjnej. Współpracowali z nim wy-próbowani organizatorzy polskiego życia w Oliwie i innych miejscowościach, między innymi Henryk Wieczorkiewicz, Leon Droszyński, Bernard Nadal siei, Leon Wróblewski, Bogdan Lange, kierownik referatu propagandy filii oliwskiej Związku Polaków Leon Skrzetuski, Augustyn Ellwart, Robert Kreft, Franciszek Żygowski, Stanisław Lange, Jan Natschke, Augustyn Okrój, Zygmunt Hallman, Jan Jasiński i jego syn Jan, Franciszek Adamski, Antoni Trepschik, Paweł Dłużewski, Jan Damps, Juliusz Szwarcbart i inni.

Str. 127-128:
Oliwskie Koło Pracy Kobiet, zostało założone 2 stycznia 1935 r., w obecności kierowniczki Wydziału Pracy Kobiet przy Związku Polaków, prof. Kazimiery Jeżowej. Ster nowej placówki objęła Irena Wieczorkiewicz, pełniąca także funkcję delegatki do spraw ochronek przy Gdańskiej Macierzy Szkolnej. Jej zastępczynią w kole została Gertruda Żygowska, sekretarką Marta Lange, a skarbniczką Łucja Strongowska.

Str. 137:
(TOPZS) Prócz nich należeli do organizacji bojowej z Oliwy: Herman Burau, Florian Droszyński, Roman Grubba, Paweł Jakubowski, Aleksander Kraiński, Bogdan Lange, Franciszek Mach, Jan Machaliński, Józef Konrad Mey, Teodor Jan Piernicki, Jerzy Piotrowski, Franciszek Radtke, Franciszek Rutkiewicz, Jan Schütz, Alfons Strongowski, Bernard Strongowski, Paweł Strongowski, Władysław Suwała, Brunon Hinz i zapewne wielu innych, których nazwiska nie są znane.

Str. 143-144:
Ponieważ jednak wcześniej delegacji towarzystw polskich powiedział iż jest zdania, że dla ludności polskiej należy wybudować osobną kaplicę, nawiązując do tej opinii dziesięciu działaczy polskich wystosowało 17 marca 1937 r., w imieniu swoich organizacji, pismo do Konsystora Biskupiego w Gdańsku, za pośrednictwem proboszcza oliwskiego ks. dr. K. M. Spletta, z prośbą o wyrażenie zgody na budową kaplicy. Pismo zawierające obszerne i rzeczowe uzasadnienie podpisali: Aleksander Kraiński, Paweł Jakubowski, Leon Droszyński, Antoni Maciejewski, Józef Kapczyński, Józef Klecha, Franciszek Czajkowski, Antoni Buczkowski i Stanisław Lange.

Str. 152:

14. Bogdan Julian Lange, ur. 4 II 1906 r. w Oliwie, syn Fran¬ciszka i Stanisławy Kmieciak. Pracował w PKP od 1926 r. Czynny w licznych organizacjach polskich w Oliwie, w tym w TOPZS. Aresztowany 1 IX 1939 r. i osadzony w Stutthofie, gdzie rozstrze¬lano go wraz z kilkudziesięciu Polakami z Gdańska 22 III 1940 r.

Str. 168:
** Stanisław Lange zm. 10 VI 1974 r.

Rodzina Lange: Bogdan, Stanisława, Stefania, Franciszek i Kazimiera.
Ze strony www.trojmiasto.pl. Za zgodą Danuty Sandomirskiej.

Franciszek Lange

ur. 18.08.1871 r. w województwie poznańskim, zm. 01.01.1929 r. w Oliwie. Żona Stanisława z domu Kmieciak.

Dzieci:

Kazimiera Gehrke ur. 29.01.1901 r. w Oliwie, zm. 02.04.1951 r. w Oliwie, Stefania Marta Januszewska ur. 08.07.1902 r. w Oliwie, zm. 06.01.1976, Bogdan Julian Lange ur. 04.02.1906 r. w Oliwie, rozstrzelany 22.03.1940 r. w Stutthofie.

Stanisław Lange.

Bratanek Franciszka Lange. Ur. 02.11.1903 r. zm. 10.07.1974 r. w Oliwie.

Kazimiera Gehrke wraz z bratem Bogdanem i córką Jadwigą.
Ze strony www.trojmiasto.pl. Za zgodą Danuty Sandomirskiej.


Przed domem Pani Danuta Sandomirska. Fot. z 03. 05. 1953 roku.
Z albumu Pani Danuty Sandomirskiej.

W 1939 roku dom przejął Haupttreuhandstelle - Główny Urząd Powierniczy (niemiecki organ do gromadzenia, zarządzania i eksploatacji majątku państwa polskiego i jego obywateli).

Jak wspomina Pani Danusia, która wraz z mamą pod koniec marca 1945 roku jeszcze przed jej wyzwoleniem przybyły do Oliwy do swojego domu ukradkiem wymykając się do Parku Oliwskiego uciekła do domu słysząc huk spadających hełmów z wierz Katedry Oliwskiej. Parę dni później nosiła wiadrami wodę ze stawu znajdującego się przy głównym wejściu do parku do domu przy dawnej Georgstraße niebawem przemianowanej na Obrońców Westerplatte.

Stanisław Lange. Klub Sportowy Gedania. 1930 rok.
Archiwum www.DawnaOliwa.pl.


Stanisław Lange. Gmina Polska Związek Polaków. 1932 rok.
Archiwum www.DawnaOliwa.pl.


Tabliczka drukarska. Stanislaus Lange. Początek lat 40 XX w.
Zbiory Kuby Kowalskiego (facebook: DawnePrzymorze).

Gehrke Kazimiera (45) - główny lokator, Gehrke Jadwiga (18) - córka - Państwowa Drukarnia w Oliwie, Gehrke Danuta (12) - córka, Januszewska Stefa (44) - siostra.


Lista mieszkańców mieszkania nr 3. Karta spisowa z 1946 roku.
Internet: www.Allegro.pl.


Zygmunt Iwicki, "Kronika Oliwska od 1945 do 1979 roku", Gdańsk 2016 r.,:

str. 36 (1953):
W uroczystość św. Jakuba, 25 lipca został otwarty po remoncie kościół św. Jakuba i odprawiono tam uroczystą mszę św. z okazji przypadającego w tym dniu odpustu w tym kościele. Wymalowania wnętrza Kościoła wykonała firma malarska p. Stanisława Lange, tutejszego parafianina. Odnowienie ołtarza i ambony odłożono na późniejszy czas z powodu braku funduszów.

Sień Budynek nr 16 przy ul. Obrońców Westerplatte w Oliwie.   Fot. Artur Wołosewicz 1977. Przekazał Robert Krygier.


Sień. Budynek nr 16 przy ul. Obrońców Westerplatte w Oliwie.   Fot. Artur Wołosewicz 1977. Przekazał Robert Krygier.


Budynek nr 16 przy ul. Obrońców Westerplatte w Oliwie.   Fot. Artur Wołosewicz 1977. Przekazał Robert Krygier.